ΚΥΡΙΕΣ ΔΟΜΕΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ
Ο μαστικός αδένας αποτελείται από δύο κύριες δομές: το παρέγχυμα και το στρώμα.
Το παρέγχυμα είναι το εκκριτικό μέρος του αδένα και αποτελείται από τα λεγόμενα κυψελιδικά και σωληνοειδή συστήματα.
Το στρώμα αποτελείται από άλλους συμπληρωματικούς ιστούς όπως: τα αιματώδη και λεμφικά αγγειακά συστήματα και τον λιπώδη, τον συνδετικό και τον νευρικό ιστό.
Ο μαστός αποτελείται από 2 ανατομικά ξεχωριστούς μαστικούς αδένες στα αιγοπρόβατα. Ο μαστός βρίσκεται στη βουβωνική περιοχή με έναν αδένα σε κάθε πλευρά της κοιλιακής μέσης γραμμής.
Το γάλα παράγεται στις κυψελίδες και μεταφέρεται μέσω συστήματος αγωγών στους γαλακτοφόρους κόλπους του μαστού, όπου το γάλα αποθηκεύεται πριν τελικά εκκενωθεί κατά το άρμεγμα.
Ο μαστικός αδένας αποθηκεύει το γάλα εξωκυτταρικά και αυτή η αποθήκευση μπορεί να εξηγηθεί από ένα μοντέλο δύο ανατομικών διαμερισμάτων:
● Κυψελιδικό γάλα (γάλα αποθηκευμένο μέσα στον αυλό του κυψελιδικού ιστού).
● Γάλα κόλπου (το γάλα στραγγίζεται από τις κυψελίδες και αποθηκεύεται σε μεγάλους αγωγούς, γαλακτοφόρους κόλπους του αδένα και της θηλής).
«Στα μικρά μηρυκαστικά, το μεγαλύτερο μέρος του γάλακτος αποθηκεύεται στον γαλακτοφόρο κόλπο και όχι στις κυψελίδες»
ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΣΗ ΓΑΛΑΚΤΟΣ
Σε γενικές γραμμές, στα μικρά μηρυκαστικά γαλακτοπαραγωγής, το 30% του γάλακτος αποθηκεύεται στις κυψελίδες, ενώ το άλλο 70% παραμένει στον γαλακτοφόρο κόλπο του μαστού.
Ωστόσο, αυτό ποικίλλει ανάλογα με τη φυλή και τον χρόνο της καμπύλης γαλουχίας. Το γάλα του γαλακτοφόρου κόλπου μπορεί να κυμαίνεται από 25 έως 70%, αλλά συνήθως υπερβαίνει το 50% στις γαλακτοπαραγωγές φυλές.
Η περίπτωση αυτή διαφέρει πολύ από τις αγελάδες, όπου συμβαίνει το αντίθετο, και το 70% του γάλακτος αποθηκεύεται στις κυψελίδες, ενώ το υπόλοιπο 30% παραμένει στον γαλακτοφόρο κόλπο του μαστού.
Η αυτοκρινής (ή τοπική) αναστολή της έκκρισης γάλακτος στον μαστικό αδένα, ως αποτέλεσμα μακρών διαστημάτων μεταξύ του αρμέγματος, έχει συσχετιστεί με το μέγεθος των γαλακτοφόρων κόλπων. Συνεπώς, τα ζώα με μεγάλους γαλακτοφόρους κόλπους παράγουν το περισσότερο γάλα και μπορούν να αρμέγονται λιγότερες φορές την ημέρα.
Η θηλή διαθέτει επίσης έναν γαλακτοφόρο κόλπο. Ωστόσο, το πιο σημαντικό μέρος αυτής της περιοχής είναι ο σφιγκτήρας της θηλής και η κερατινική κάψα.
Και τα δυο λειτουργούν ως φραγμός για την προστασία από τους μικροοργανισμούς, αποφεύγοντας τη διείσδυσή τους στο εσωτερικό του μαστού. Η κερατινική κάψα απελευθερώνεται μερικές μέρες πριν από την γέννηση αρνιού/κατσικιού και αναγεννάται μετά την αγαλακτία του ζώου.
«Η κερατινική κάψα είναι παρούσα κατά τη διάρκεια της αγαλακτίας και δρα ως εμπόδιο αποτρέποντας την είσοδο βακτηρίων στον μαστό»
Η γαλακτογένεση (παραγωγή γάλακτος) αρχίζει μεταξύ της ημέρας 95 και 100 της εγκυμοσύνης, με την ανίχνευση της λακτόζης (εμφάνιση της γαλακτογένεσης μετά την ημέρα 100. Η αντίστροφη διαδικασία λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια της αγαλακτίας, όταν οι κυψελίδες εξαφανίζονται εντελώς μετά από 3-4 εβδομάδες και αντικαθίσταται από λιποκύτταρα.
Κατά τη διάρκεια της εκφυλιστικής διαδικασίας, ο μαστικός αδένας εισβάλλεται από μακροφάγα και λεμφοκύτταρα, τα οποία είναι απαραίτητα για τη σύνθεση ανοσοσφαιρινών και την παραγωγή πρωτογάλακτος στην επόμενη κύηση.
«Η λακτογένεση αρχίζει μετά την ημέρα 100 της εγκυμοσύνης»
Η μορφολογία του μαστού και η διάπλαση των μαστών αποτελούν βασικό παράγοντα για τη βελτιστοποίηση της ικανότητας αρμέγματος σε μηρυκαστικά. Σημαντικές διαφορές μπορούν να βρεθούν μεταξύ φυλών και ακόμη και μεταξύ ζώων του ίδιου κοπαδιού.
Η διάπλαση των μαστών φαίνεται να είναι ο πλέον περιοριστικός παράγοντας για το σωστό άρμεγμα με το μηχάνημα και η κακή διάπλαση των μαστών σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο μαστίτιδας στα ζώα που υποβάλλονται στο άρμεγμα.
«Η διάπλαση του μαστού είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση του κινδύνου της μαστίτιδας»
Συγγραφέας:
Miguel Ángel Sanz Franco, Κτηνίατρος, Τεχνικός Ειδικός Μικρών Μηρυκαστικών, HIPRA Ισπανία.
